In het kort
Conclusie 1
Twee derde van wat Nederlanders eten en drinken
staat in de Schijf van Vijf
Conclusie 2
Deze Schijf-van-Vijf-producten leveren
37% van de inname van energie
Conclusie 3
Van de meeste productgroepen eet maximaal 1 op de 3 Nederlanders de aanbevolen hoeveelheden uit de Schijf van Vijf
Conclusie 4
Jonge kinderen en ouderen eten vaker volgens de Schijf van Vijf dan andere leeftijdsgroepen
Schijf van Vijf
De Schijf van Vijf van het Voedingscentrum helpt om gezonder te eten. Het gaat om een voedingspatroon dat genoeg energie en voedingsstoffen levert en mensen gezond houdt of gezonder maakt.
De Richtlijnen Schijf van Vijf zijn een vertaling van de Richtlijnen goede voeding 2015 naar specifieke adviezen voor verschillende doelgroepen, waarbij wordt voorzien in voldoende energie en voedingsstoffen. Kwalitatieve richtlijnen zoals ‘Eet wekelijks peulvruchten’, zijn vertaald naar concrete aanbevolen hoeveelheden. In de Schijf van Vijf zijn de aanbevolen hoeveelheden van sommige voedingsmiddelengroepen groter dan in de Richtlijnen goede voeding, om aan voldoende energie en voedingstoffen te voldoen. Voedingsmiddelen met een mogelijk ongunstig effect op de gezondheid (door te veel zout, toegevoegd suiker, verzadigd vet, transvet of te weinig vezel) vallen buiten de Schijf van Vijf. Bijvoorbeeld, in de productgroep brood valt volkorenbrood binnen de Schijf van Vijf en wit brood niet. Deze producten kunnen wel binnen een gezond voedingspatroon worden gegeten, maar niet te veel en niet te vaak.
Wilt u de Schijf van Vijf gebruiken om gezonder te eten? Ga dan naar de website van het Voedingscentrum.
Methode
De voedselconsumptiegegevens van 3570 kinderen en volwassenen in de periode 2019-2021 zijn vergeleken met de aanbevolen hoeveelheden voedingsmiddelen in de Schijf van Vijf. Dit geeft inzicht in de mate waarin de consumptie overeenkomt met de adviezen. Hiervoor zijn alle geconsumeerde voedingsmiddelen ingedeeld naar de productgroepen van de Schijf van Vijf. Deze indeling verschilt van de indeling die op andere pagina's van deze website worden gebruikt, ook als de namen van voedingsmiddelengroepen vergelijkbaar zijn.
Bij de indeling binnen of buiten de Schijf van Vijf is geen rekening gehouden met de eventuele toevoeging van zout of het bereidingsvet dat is gebruikt bij de bereiding van bijvoorbeeld groenten, aardappelen, graanproducten, vlees, vis en ei. Daarnaast is bij samengestelde gerechten zoals pizza, soep, vis in saus, de indeling gedaan op basis van de ingrediënten. Bijvoorbeeld voor witte bonen in tomatensaus vallen de bonen dan wel binnen de Schijf van Vijf en de saus niet. Hierdoor kan mogelijk de consumptie van Schijf-van-Vijf-producten worden overschat.
Gegevens over de voedselconsumptie zijn voor iedere persoon over twee dagen verzameld. Met statistische modellering is de gebruikelijke consumptie geschat. Hiermee is het percentage van de bevolking geschat wat de aanbevolen hoeveelheden consumeert (in geval van een range de ondergrens hiervan).
De resultaten van dit onderzoek geven handvatten voor de voorlichting over een gezond, duurzaam en veilig voedingspatroon in Nederland.
Deze resultaten kunnen niet worden gebruikt om te beoordelen of Nederlanders voldoende voedingsstoffen binnen krijgen. Aanbevolen hoeveelheden in de Schijf van Vijf zijn er op gericht dat bijna iedereen voldoende voedingstoffen binnenkrijgt. De hoeveelheid benodigde voedingsstoffen verschilt per persoon. Een lagere inname op individueel niveau betekent daarom niet automatisch dat iemand een tekort ontwikkelt.
Voor een vergelijking van de inname van voedingsstoffen met de voedingsnormen, zie pagina's Vergelijking met normen van macronutriënten, van vitamines en van mineralen.
Consumptie van productgroepen
Consumptie van productgroepen Schijf van Vijf
Sla de grafiek Consumptie van productgroepen ‘binnen en buiten’ de Schijf van Vijf over en ga naar de datatabelRuim 2000 gram van de in totaal 3000 gram geconsumeerde voedingsmiddelen per dag bestaat uit producten passend binnen de Schijf van Vijf. Dus ongeveer een derde van het geconsumeerde voedsel bestond uit voedingsmiddelen die niet aan de criteria van de Schijf voldoen. Dit zijn producten met een minder gunstige samenstelling. Voorbeelden hiervan zijn witte rijst en gezouten noten. Ruim vijf procent (168 gram) van de geconsumeerde voedingsmiddelen valt in productgroepen die volledig buiten de Schijf van Vijf staan, zoals sauzen en snacks. Via dranken die buiten de Schijf vallen, krijgen Nederlanders alcohol en suiker binnen. Van het vaste voedsel dat gegeten wordt bestaat ruim de helft (57%) uit schijf-van-vijf-producten en van de dranken is dit 75%. NB. Deze opsplitsing in vast voedsel en dranken is iets vertekend omdat de zuivelproducten tot het vaste voedsel gerekend zijn.
percentage
Het percentage van de geconsumeerde producten passend binnen de Schijf van Vijf varieerde per productgroep tussen 20 en 100%. Binnen de groep kaas, vlees, noten, graanproducten, kiezen Nederlanders veel voor producten die buiten de schijf vallen. Binnen de productgroepen groenten, fruit en dranken vielen relatief veel geconsumeerde producten binnen de Schijf van Vijf (respectievelijk 91, 96 en 75%).
grammen
Door de Nederlandse bevolking wordt gemiddeld 151 gram groente en 132 gram fruit gegeten. Men eet 23 gram bereidingsvetten. Van het vak eiwitbronnen wordt vlees het meest geconsumeerd (87 gram/dag) en 307 gram melkproducten. Van het vak koolhydraten, is het aandeel brood het grootst (129 gram/dag). Er wordt 1870 gram gedronken.
Van de productgroepen die volledig niet in de Schijf vallen wordt 169 gram/dag geconsumeerd.
Percentage dat aanbevolen hoeveelheden consumeert
Voor vrijwel alle productgroepen zijn er personen die de aanbevolen hoeveelheden uit de Richtlijnen Schijf van Vijf consumeren. Productgroepen waarvan 10% of minder van de bevolking de aanbevolen hoeveelheden* consumeert zijn smeer-en bereidingsvetten, peulvruchten, noten, graanproducten, brood, kaas en aardappelen. Voor een deel van de bevolking worden de aanbevolen hoeveelheden wel gehaald als ook de voedingsmiddelen die niet aan de Schijf-van-Vijf-criteria voldoen worden meegerekend. Overigens is dan het percentage dat de aanbevolen hoeveelheden smeer-en bereidingsvetten, peulvruchten en aardappelen en graanproducten eet ook minder dan 10%.
* In geval van een aanbevolen range is de ondergrens hiervan gehanteerd. Voor vlees gaat het om het percentage met een consumptie lager dan de aanbeveling; het advies is om maximaal 500 gram vlees per week te eten. Dit is inclusief vlees buiten de Schijf.
tabel
De gemiddelde consumptie van productgroepen uit de Richtlijnen Schijf van Vijf voor 1-79-jarigen (VCP 2019-2021)a
| Productgroep |
Schijf van Vijf Gemiddelde gram/dag |
% > (ondergrens) |
Binnen en buiten Schijf van Vijf Gemiddelde gram/dag |
% > (ondergrens) |
| Groente | 138 | 13c | 151 | 16c |
| Fruit | 127 | 21 | 133 | 22 |
| Smeer- en bereidingsvetten | 14 | 1 | 22 | 3 |
| Vis | 14 | 36 | 14 | 36 |
| Peulvruchten | 7 | 10 | 7 | 10 |
| Vlees | 29 | 94b | 87 | 36b |
| Ei | 15 | 41 | 15 | 41 |
| Noten | 5 | 7 | 13 | 21 |
| Melkproducten | 192 | 14c | 307 | 31 c |
| Kaas (4-79 jarigen) | 7 | 2e | 33 | 34e |
| Brood | 81 | 11c | 129 | 31c |
| Graanproducten | 13 | 2 | 64 | 19 |
| Aardappelen, graanproducten | 56 | 1c | 129 | 9c |
| Dranken | 1393 | 55 | 1868 | 85 |
| Soepen d | 37 | |||
| Sauzen d | 28 | |||
| Snacks d | 81 | |||
| Broodbeleg d | 17 | |||
| Overige producten d | 6 |
a De resultaten kunnen niet worden gebruikt om te beoordelen of Nederlanders voldoende voedingsstoffen binnenkrijgen.
b Het gaat hier om het percentage met een consumptie lager dan de aanbeveling; het advies is om maximaal 500 gram vlees per week te eten. Dit is inclusief vlees buiten de Schijf.
c Het gaat hier om het percentage met een consumptie boven de ondergrens van de aanbevolen range.
d Dit zijn productgroepen die buiten de Schijf van Vijf vallen.
e Dit percentage is gebaseerd op 4-79 jarigen, aangezien de 1-3 jarigen wordt geadviseerd geen kaas te consumeren.
Inname van voedingsstoffen
Bijdrage van productgroepen Schijf van Vijf aan de inname van macronutrienten
Sla de grafiek Bijdrage van productgroepen Schijf van Vijf aan de macronutriëntinname over en ga naar de datatabelIn de totale populatie leverden alle producten passend binnen de Schijf van Vijf 37% van de energie-inname. Deze producten droegen relatief veel bij aan de inname van vezel (59%), van eiwit (49%), van EPA en DHA (47%) en water (68%). Deze producten droegen minder bij aan de inname van vetten (30%), mono- en disachariden (35%), verzadigde vetzuren (23%) en transvetzuren (17%).
Bijdrage van productgroepen Schijf van Vijf aan micronutrientinname - mineralen
Sla de grafiek Bijdrage van productgroepen Schijf van Vijf aan inname van mineralen over en ga naar de datatabelEen groot deel van de inname van micronutriënten door 1-79-jarigen kwamen uit producten passend binnen de Schijf van Vijf (circa 45-55%). Hierbij is geen rekening gehouden met een inname uit voedingssupplementen en toegevoegd zout tijdens de bereiding en aan tafel. Schijf-van-vijf-producten leverden gemiddeld een grote bijdrage aan de inname van jodium (62%), kalium (58%), koper (56%) en magnesium (57%). Deze producten droegen minder bij aan de inname van, heem-ijzer (18%) en natrium (29%).
Bijdrage van productgroepen Schijf van Vijf aan micronutrientinname-vitamines
Sla de grafiek Bijdrage van productgroepen Schijf van Vijf aan inname van vitamines over en ga naar de datatabelEen groot deel van de inname van micronutriënten door 1-79-jarigen kwamen uit Schijf-van-Vijf-producten (circa 45-55%). Hierbij is geen rekening gehouden met een inname uit voedingssupplementen en toegevoegd zout tijdens de bereiding en aan tafel. Schijf-van-Vijf-producten leverden gemiddeld een grote bijdrage aan de inname van vitamine B6 (60%), folaatequivalenten (64%), vitamine C (62%) en vitamine K1 (75%). Deze producten droegen minder bij aan de inname van retinol (33%).
Verschillen naar leeftijd en geslacht
Voor de meeste productgroepen genoemd in de Richtlijnen Schijf van Vijf waren er personen die de leeftijdsspecifieke aanbevolen hoeveelheden consumeerden. Het percentage personen waarvoor dit geldt, varieert per leeftijdsgeslachtsgroep. Dit kan komen door verschillen in consumptie en door verschillen in aanbevolen hoeveelheden. Vooral binnen de jongste en oudste leeftijdsgroepen hadden meer personen een consumptie boven de leeftijdsspecifieke aanbevelingen dan de andere leeftijdsgroepen :
- Relatief meer jonge kinderen consumeerden minimaal de aanbevolen hoeveelheden groenten, fruit, brood, aardappelen en graanproducten, peulvruchten, melk en melkproducten en kaas. Daarentegen consumeerden relatief minder jonge kinderen de aanbevolen hoeveelheden noten en dranken.
- Van de groep 65-plussers consumeerden relatief meer personen de aanbevolen hoeveelheid aardappelen, noten, vis en smeer- en bereidingsvetten. Bij de oudere vrouwen was dit ook het geval voor fruit en dranken. Relatief eten en drinken minder senioren de aanbevolen hoeveelheden melk en melkproducten, en kaas.
- Van de groep tieners (12-17 jaar) consumeerden relatief de minste personen de aanbevolen hoeveelheid brood, noten, vis, melk en melkproducten en kaas in vergelijking met de andere leeftijdsgroepen. Voor de jongens gold dit ook voor groenten en dranken, voor de meisjes voor peulvruchten en eieren.
Naar de tabellen: Consumptie van voedingsmiddelengroepen binnen en buiten de Schijf van Vijf naar leeftijd en geslacht.