Achtergrond
Bij wie en hoe is de voedselconsumptiepeiling uitgevoerd? Wat zijn de gebruikte indelingen? Wat was het doel?De Voedselconsumptiepeiling brengt in kaart wat Nederland eet en drinkt. De voedselconsumptiegegevens geven inzicht in de consumptie van voedingsmiddelen, de inname van macro- en microvoedingsstoffen, de inname van potentieel schadelijke chemische stoffen en in de ontwikkelingen hiervan (trends). De gegevens worden tevens gebruikt voor voorlichtingsdoeleinden en wetenschappelijk onderzoek.
De meest recente voedselconsumptiepeiling is uitgevoerd van eind 2012 tot en met 2016. Op deze site vindt u de belangrijkste bevindingen van deze peiling.
Doel Voedselconsumptiepeiling
Voor het ontwikkelen en evalueren van een adequaat beleid op het gebied van gezonde en veilige voeding is het noodzakelijk te beschikken over gegevens betreffende de voedselconsumptie en voedingstoestand van de Nederlandse bevolking als geheel, en van bepaalde bevolkingsgroepen in het bijzonder. De gegevens van de voedselconsumptiepeilingen worden ook gebruikt voor productsamenstelling, voorlichting en voedingsonderzoek. De voedselconsumptiepeilingen worden sinds 1987 periodiek uitgevoerd in opdracht van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport.
De voedselconsumptiegegevens geven inzicht in de consumptie van voedingsmiddelen, de inname van macro- en microvoedingsstoffen, de inname van potentieel schadelijke chemische stoffen, en de ontwikkelingen hiervan (trends). Het onderzoek is zodanig opgezet dat op (semi)continue basis gegevens over de voedselconsumptie van de algemene Nederlandse bevolking worden verzameld.
Op deze site vindt u de belangrijkste bevindingen van de laatst uitgevoerde voedselconsumptiepeiling: VCP 2012-2016, uitgevoerd onder 1-79-jarigen (n=4313).
Sinds 1987 worden in Nederland voedselconsumptiepeilingen uitgevoerd in de algemene bevolking. In het kader van de voedselconsumptiepeiling zijn verschillende deelonderzoeken uitgevoerd. Een overzicht daarvan vindt u in het overzicht voedselconsumptiepeilingen.
De gehanteerde onderzoeksmethodiek bij de VCP's van 1987/88, 1992 en 1997/98 wijkt sterk af van de methodiek die sinds 2003 wordt gebruikt. Resultaten van vóór 2003 en na 2003 kunnen dan ook niet zomaar met elkaar worden vergeleken.
Methodiek
De voedselconsumptiemethode bestaat uit twee 24-uursvoedingsnavragen op niet-aaneengesloten, onafhankelijke dagen (dietary recall). Voor de jongste en oudste leeftijdsgroepen wordt deze methodiek gecombineerd met dagboekjes. Algemene informatie vullen de deelnemers in in een algemene vragenlijst. De vragenlijsten verschillen naar leeftijd van de deelnemer. De 24-uursvoedingsnavragen zijn uitgevoerd met een speciaal daartoe ontwikkeld computergestuurd interviewprogramma. Dit programma GloboDiet wordt in verschillende Europese landen gebruikt. Voor kinderen van 1 tot 3 jaar zijn dagboekjes ingevuld en zijn de ouders/verzorgers geïnterviewd. Kinderen tot 15 jaar zijn thuis geïnterviewd samen met een ouder/verzorger. Volwassenen zijn telefonisch geïnterviewd. Ouderen vanaf 70 jaar zijn eveneens thuis geïnterviewd.
Alle dagen van de week en alle seizoenen zijn evenredig vertegenwoordigd. De antwoorden op de algemene vragenlijst geven onder andere informatie over lengte en gewicht, gebruik van dieet- of voedingsrichtlijn, activiteitenpatroon, opleiding, gezinssamenstelling, geboorteland, roken, alcoholgebruik, ontbijtgebruik en de frequentie van consumptie van vis en voedingssupplementen.
Onderzoekspopulatie
De studiepopulatie betreft in Nederland wonende personen in de leeftijd van 1 tot en met 79 jaar (n=4313), met uitzondering van zwangere en lacterende vrouwen. Ook mensen die in een instelling wonen waren uitgesloten van deelname. De deelnemers zijn getrokken uit een consumentenpanel van TNS-Nipo (huidige Kantar Public) en vormen een representatieve vertegenwoordiging op basis van leeftijd, geslacht, opleiding (voor kinderen geldt de opleiding van de ouders), regio en urbanisatiegraad in Nederland. De netto respons van deelnemers van wie een volledige dataset beschikbaar is (volledig ingevulde schriftelijke vragenlijst en twee 24-uursvoedingsnavragen) was 65%.
Gebruikte indelingen
Indeling voedingsmiddelengroepen
De geconsumeerde voedingsmiddelen zijn ingedeeld in 18 hoofdgroepen zoals gebruikt in de GloboDiet indeling. Op deze website zijn deze groepen deels samengevoegd. De 18 hoofdgroepen zijn voor detailinformatie verder uitgesplitst naar een totaal van 150 voedingsmiddelen-subgroepen.
Ook zijn de voedingsmiddelen ingedeeld naar de voedingsmiddelengroepen genoemd in de Richtlijnen goede voeding.
| GloboDiet hoofdgroepen voedingsmiddelen | |
|---|---|
| Aardappelen | Vetten en oliën |
| Groente | Suiker en snoepgoed |
| Peulvruchten | Koek en gebak |
| Fruit, noten en olijven | Niet-alcoholische dranken |
| Zuivel | Alcoholische dranken |
| Brood, granen, rijst, pasta | Sauzen en smaakmakers |
| Vlees(producten) | Bouillon |
| Vis, schaal- en schelpdieren | Diversen |
| Eieren | Hartige snacks |
Indeling bevolkingsgroepen
| Leeftijd en geslacht | ||
|---|---|---|
| Totale bevolking 1-79 jaar (n=4313) | Jongens/Mannen 1-79 jaar (n=2165) | Meisjes/Vrouwen 1-79 jaar (n=2148) |
| Leeftijd in twee groepen | |
|---|---|
| 1-18 jaar | Kinderen (n=2235) |
| 19-79 jaar | Volwassenen (n=2078) |
| Leeftijd en geslacht in vier groepen | ||
|---|---|---|
| 1-18 jaar | Jongens (n=1122) | Meisjes (n=1113) |
| 19-79 jaar | Mannen (n=1043) | Vrouwen (n=1035) |
| Leeftijd en geslacht in 16 groepen | ||
|---|---|---|
| 1-3 jaar | Jongens (n=332) | Meisjes (n=340) |
| 4-8 jaar | Jongens (n=261) | Meisjes (n=259) |
| 9-13 jaar | Jongens (n=259) | Meisjes (n=260) |
| 14-18 jaar | Jongens (n=270) | Meisjes (n=254) |
| 19-30 jaar | Mannen (n=260) | Vrouwen (n=256) |
| 31-50 jaar | Mannen (n=259) | Vrouwen (n=264) |
| 51-70 jaar | Mannen (n=264) | Vrouwen (n=258) |
| 71-79 jaar | Mannen (n=260) | Vrouwen (n=257) |
| Leeftijd en geslacht voor trends 9-69 jaar | ||
|---|---|---|
| 9-18 jaar | Jongens (n=529) | Meisjes (n=514) |
| 19-69 jaar | Mannen (n=770) | Vrouwen (n=770) |
| Leeftijd en geslacht voor trends 7-69 jaar | ||
|---|---|---|
| 7-18 jaar | Jongens (n=636) | Meisjes (n=625) |
| 19-69 jaar | Mannen (n=770) | Vrouwen (n=770) |
| Gewichtsklasse voor 1-70 jarigen* | |
|---|---|
| Normaal gewicht/ondergewicht | volwassenen: BMIBody Mass Index. De BMI is een index die de verhouding tussen lengte en gewicht bij een persoon weergeeft. De BMI wordt veel gebruikt om een indicatie te krijgen of er sprake is van overgewicht of ondergewicht. (kg/m2) <25 kinderen: leeftijd- en geslachtsspecifieke afkappunten |
| Overgewicht/obees |
volwassenen: BMI (kg/m2) ≥25 |
*Lengte is niet gemeten bij 70+-ers. Om deze reden zijn de resultaten naar gewichtsklasse alleen beschikbaar voor 1-69-jarigen
| Opleiding* | |
|---|---|
| Laag | Lager (basis)onderwijs, lager beroepsonderwijs, mavo |
| Midden | Havo, vwo, middelbaar beroepsonderwijs |
| Hoog | Hoger beroepsonderwijs, universiteit |
*betreft hoogst genoten opleiding, voor kinderen t/m 18 jaar geldt de hoogst genoten opleiding van een van de ouders/verzorgers
| Regio | |
|---|---|
| Noord | Groningen, Friesland, Drenthe |
| Oost | Gelderland, Overijssel, Flevoland |
| Zuid | Zeeland, Noord-Brabant, Limburg |
| West | Utrecht, Noord-Holland, Zuid-Holland |
| Stedelijkheid | |
|---|---|
| (Zeer) sterk stedelijk | > 1500 adressen/km2 |
| Matig stedelijk | 1000-1500 adressen/km2 |
| Weinig/niet-stedelijk | < 1000 adressen/km2 |
Indeling plaats en eetmoment
| Plaats | |
|---|---|
| Thuis | Thuis/vrienden/familie/gastouder/oppas |
| School/werk | School/kinderopvang/werk (niet in restaurant) |
| Restaurant | Restaurant/horeca/café |
| Onderweg/buiten | Onderweg (fiets, auto, vliegtuig e.d.)/ buiten (straat, markt, park e.d.) |
| Overig | Sportaccommodatie/winkel/kerk/overig |
| Eetmoment | |
|---|---|
| Ontbijt | Ontbijt |
| Lunch | Lunch (kan ook warme maaltijd zijn) |
| Diner | Avondmaaltijd (kan ook broodmaaltijd zijn) |
| Tussendoor | Voor het ontbijt/in de loop van de ochtend, middag en avond/nacht |
Data-analyse
De voedselconsumptiegegevens van 2012-2016 zijn gekoppeld aan de gegevens aan het Nederlands voedingsstoffenbestand (NEVO-online versie 2016/5.0, RIVMRijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu, Bilthoven, 2016 met aanvullingen voor VCP) en het Nederlands supplementenbestand (NES 2018).
Op basis van de twee meetdagen per persoon is de gebruikelijke consumptie geschat. Hierbij is gebruik gemaakt van het statistisch modelleringsprogramma SPADE. Dit is uitgevoerd voor de inname van voedingsstoffen en de consumptie van de voedingsmiddelengroepen volgens de Richtlijnen goede voeding.
Op deze website worden met name gemiddelden gerapporteerd. Deze maat is niet voor alle doelstellingen geschikt. Zeker bij voedingsstoffen of voedingsmiddelengroepen met een niet-normale distributieverdeling. Meer informatie over de distributieverdeling van de consumptie en de consumptie op gebruiksdagen komen in andere publicaties beschikbaar. Ook de gehanteerde methodiek zal hierin worden beschreven.
Aanvullingen website
Er wordt continu gewerkt aan verbeteringen en aanvullingen op deze website. Alle aanvullingen en wijzigingen na 2018 worden in dit document weergegeven.
Leefstijlmonitor en voedselconsumptiepeiling
In Nederland worden via de leefstijlmonitor gegevens op het gebied van leefstijl-gerelateerde thema’s, zoals roken, alcohol- en drugsgebruik, bewegen en voeding verzameld. Hierin worden met de Gezondheidsenquête jaarlijks gegevens verzameld. Voor het thema Voeding binnen de leefstijlmonitor worden aanvullende gegevens verzameld via de voedselconsumptiepeiling. De voedselconsumptiepeiling brengt in zijn algemeenheid de voeding beter in beeld, maar wordt bij minder mensen én minder vaak uitgevoerd dan de gezondheidsenquête.
Voor het percentage dat aan de richtlijn voor alcohol voldoet is net als in de Gezondheidsenquête ook in de voedselconsumptiepeiling gebruik gemaakt van een aantal gerichte vragen. Op de Staat van VenZ is voor alcoholgebruik de Gezondheidsenquête en voor de jeugd PEIL/HBSC aangewezen als de bron voor het (jaarlijkse) kerncijfer over dit thema.